الغساسنة
المصدر في الرابط التالي
http://mawdoo3.com/%D9%85%D9%86_%D9%87%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A9
الغساسنة هي قبيلة عربية أصولهم من قبائل الأزد اليمنية، وقد كانت مساكنهم بالقرب من سدّ مأرب، بدأوا بالهجرة من اليمن بعد أن انهار سدّ مأرب نتيجة سيل العرم في نهاية الألف الأولى قبل الميلاد، واتّجهوا شمالاً ووصلوا إلى تهامة جنوب الحجاز وأقاموا مدّة عند عين ماء تسمّى عين غسان ومنها أخذوا اسمهم، ومن ثم أكملوا هجرتهم شمالاً باتجاه بلاد الشام. كانت بلاد الشام تحت حكم الرومان وكانوا قد ولّوا على جنوب بلاد الشام آل سليح من قضاعة
وحصلت خلافات بين آل سليح والغساسنة بسبب فرض الضرائب فوقعت الحرب بين الطرفين انتصر فيها الغساسنة ممّا أدى إلى توليهم حكم جنوب بلاد الشام بمباركة الروم البيزنطيين والذين أعطوهم صلاحيات واسعة وسمحوا لهم بتشكيل دولة قوية تابعة لهم لحاجتهم لهم في حرب الفرس والمناذرة، كان أول ملوكهم جفنة ابن عمرو وقد حكم من سنة 220-265، لهذا كان الغساسنة يلقبون ببني جفنة، وقد دام حكمهم ما يقارب 400 عام حتى عام 638، وذلك بسبب الفتح الإسلامي لبلاد الشام، في بداية عهدهم كانت عاصمة ملكهم مدينة بصرى الشام وبعد فترة نقلوا عاصمتهم إلى مدينة الجابية في هضبة الجولان. ساهم الغساسنة في صد جميع الهجمات التي وقعت على الروم من طرف الفرس وحلفائهم المناذرة وقد كان الكثير منهم يقاتل بجيش الروم مباشرة، لذلك منحهم الروم صلاحيات واسعة وسمحوا لهم بتوسعة ملكهم، حتّى أنّ أحدهم وهو النقفور أصبح إمبراطور بيزنطة في عهد الخليفة العباسي هارون الرشيد.
وحصلت خلافات بين آل سليح والغساسنة بسبب فرض الضرائب فوقعت الحرب بين الطرفين انتصر فيها الغساسنة ممّا أدى إلى توليهم حكم جنوب بلاد الشام بمباركة الروم البيزنطيين والذين أعطوهم صلاحيات واسعة وسمحوا لهم بتشكيل دولة قوية تابعة لهم لحاجتهم لهم في حرب الفرس والمناذرة، كان أول ملوكهم جفنة ابن عمرو وقد حكم من سنة 220-265، لهذا كان الغساسنة يلقبون ببني جفنة، وقد دام حكمهم ما يقارب 400 عام حتى عام 638، وذلك بسبب الفتح الإسلامي لبلاد الشام، في بداية عهدهم كانت عاصمة ملكهم مدينة بصرى الشام وبعد فترة نقلوا عاصمتهم إلى مدينة الجابية في هضبة الجولان. ساهم الغساسنة في صد جميع الهجمات التي وقعت على الروم من طرف الفرس وحلفائهم المناذرة وقد كان الكثير منهم يقاتل بجيش الروم مباشرة، لذلك منحهم الروم صلاحيات واسعة وسمحوا لهم بتوسعة ملكهم، حتّى أنّ أحدهم وهو النقفور أصبح إمبراطور بيزنطة في عهد الخليفة العباسي هارون الرشيد.
ويرجح الكثير من المؤرخين ان الأمبراطور البيزنطي فيليب كان من أصول عربية غسانية وذلك لأن أصله من مدينة شهبا في سورية. لا تزال الكثير من العائلات التي تقيم في سوريا ولبنان والأردن وفلسطين تنسب نفسها وترجع بأصولها إلى الغساسنة ويفخرون بذلك. اعتنق الغساسنة الديانة المسيحية على مذهب الأرثوذكسية الشرقية، وكان الغساسنة من أصحاب الأدب والشعر، فكان الكثير من الشعراء يفِدون على ملوكهم لمدحهم والتفاخر بانتصاراتهم على المناذرة، ومن أشهر من زارهم من الشعراء حسان بن ثابت والنابغة الذبياني ولبيد بن أبي ربيعة
ترك الغساسنة الكثير من الآثار في بلاد الشام مثل كاتدرائية الرصافة، والبناء داخل قلعة القسطل وقلعة عمان، وقصر برقع. والكثير من الكنائس مثل كنيسة الرفيد وكنيسة كفر ناسخ وكنيسة بريقة وكنيسة مأدبا وكنيسة كفر تل وغيرها الكثير مما لا مجال لذكره هنا
انتهى حكم الغساسنة في سنة 636 وذلك بعد هزيمتهم والبيزنطيين بمعركة اليرموك من قبل الجيش الإسلامي مما دفع بالغالبية العظمى منهم إلى اعتناق الإسلام، ومن ثم المساهمة بالفتوحات الإسلامية التي حصلت لاحقاً في شمال أفريقا والأندلس مما حدا الكثير منهم إلى الاستقرار في تلك البلدان فساهموا في نهضتها وقد استعملهم الخلفاء في إدارة دواوين الدولة المختلفة وبيت المال
*************************
.JPG)
דיר קרוח - שרידי כפר עתיק הנמצאים בשמורת גמלא שברמת הגולן. שרידי היישוב נמצאים ליד המצוק המשקיף על נחל גמלא ובסמוך ל"שביל הנשרים".
בין המאות 4 וה-5 שכן במקום כפר נוצרי. בתקופה זו, הייתה רמת הגולן מאוכלסת בעשרות יישובים יהודים ונוצרים.[1] מתקופה זאת נמצאים באתר שרידי מנזר (דיר בערבית), כנסייה בסגנון שהיה נפוץ באזורים הבזלתיים בירדן ובסוריה, ובית בד שבו נמצא אגן לריסוק זיתים עגול עשוי בזלת. בכנסייה נמצאו קשתות שתמכו בתקרה העשויה אבני בזלת. מצדה הצפוני של הכנסייה נמצאה חצר שרוצפה באבן. בחצר זאת נמצאה מעל הפתח כתובת ביוונית "האל של גרגוריוס הושע ורחם אמן". כל מבני הכפר בנויים בזלת. באתר נמצא מבנה נוסף מתקופה זו שנמצאו בו קשתות אבן וצלב חקוק על המשקוף. היישוב מהתקופה הביזנטית ננטש במחצית המאה ה-7 בגלל הכיבוש הערבי.
לאחר פער יישובי של כ-600 שנה נושב במקום מחדש במאה ה-13. יישוב זה שרד עד המאה ה-14. המקום נושב מחדש במאה ה-20 על ידי אוכלוסייה סורית. המקום ננטש מיושביו לאחר מלחמת ששת הימים.
**********************************************
من هنا
**********************************************
الصور التالية تصوير أفراد المجموعة
شريط الفيديو السابق إعداد أكرم قسيس
الجولان بين مطرقة الإحتلال وسندان التلوث
المصدر
http://www.golan67.net/Golan_Heights_Book/Golan_Heights_History.htm
وتوالت الصراعات على سوريا ومنطقة الجولان في القرن الخامس ق.م حيث سيطر ملوك الفرس، في عهد الولاية الفارسية الخامسة تحت حكم / كورش/، على كل المنطقة، حتى تم طردهم على يد الاسكندر المقدوني /333 ق م/، الذي حول المنطقة إلى ولاية أطلق عليها ولاية حوران وعوج باتانيا، وقد حكم السلوقيون سورية من /312/ حتى /64 ق م/، وقد كان للسلوقيين مراكز كثيرة في الجولان، إلا أن المركز الوحيد الذي بقي محتفظا باسمهم هو قرية سلوقية. واستمر الوضع على حاله حتى قدوم الرومان في القرن الأول ق م. حيث استطاع القائد الروماني بومبيوس، وفي عام /64 ق م/ ، أن ينهي المملكة السورية السلوقية وان يجعل سورية كلها تحت الحكم الروماني، وقد قسمت البلاد آنذاك إلى أربع وحدات إدارية: ايتوريا - تراخونيتيد - حوران - وباثانيا. وفي عام /36 ق م/ ألحقت فلسطين ولبنان وإقليم الجولان بعرش ملكة مصر كليوباترا، ولكن هذا العهد لم يطل إلا بضع سنوات، بعد انتصار اوكتافيوس في معركة أكتيوم عام /31 ق م/. وفي عام /23 ق م/ انتزع اوكتافيوس من عبادة الثالث ملك الأنباط، إقليم حوران وباثانيا وتراخونيتيد.
وفى عام/106/ ميلادي أصبحت ارض الجولان ضمن الولاية العربية التي تشكلت في العهد الروماني، وأصبحت بصرى الشام عاصمة لهذه الولاية، التي تضم المدن العشر في جنوبي سورية. و بعد انقسام الإمبراطورية الرومانية خاضت الإمبراطورية البيزنطية، التي حلت في الشرق، صراعا متواصلا مع الإمبراطورية الفارسية الساسانية. ومنذ القرن الثالث للميلاد اندلع نزاع عنيف بين الساسانييين والبيزنطينيين، واستطاع الفرس في عام /350 / ميلادية إيقاع هزيمة كبرى بالجيش البيزنطي وقائده (بليزاريوس )، وتمكن الفرس من البقاء في أرض حوران مدة /15/ عاما. وفي هذه الفترة تقدمت قبائل عربية كثيرة في سورية الجنوبية، وكان هذا التحرك قد بدأ بقوة منذ العصر السلوقي، واستقر ( بنو جفنة ) الغساسنة في أقاليم الجولان وفي شرقي الأردن، بينما توجه التنوخيون إلى جنوبي العراق وحوض الفرات، وصار الغساسنة حلفاء بيزنطة، بينما غدا التنوخيون حلفاء للفرس.
و تشير الدراسات التاريخية إلى أن الحارث بن جبلة الغساني، والحارث بن أبى شمر الغساني، حكموا المنطقة باستقلال شبه ذاتي، ومن ابرز أثار الغساسنة في الجولان، الخانات والأبنية في مناطق الفحام والفرج ( جنوبي بلدة الخشنية ) وكفر نفاخ والحمة وبانياس، وخسفين وقلعة الحصن ( شمالي كفر حارب، والكرسي على شاطئ بحيرة طبريا الشرقي). وقد قيلت الأشعار في ملوك الغساسنة الذين حكموا الجولان و حوران، منها ما ورد في شعر النابغة الذبياني راثيا أحد ملوك الغساسنة: بكى حارثُ الجولان من فَقدِ ربه وحورم منه موحش متضائل/ فآب فصلوه بعينٍ جليةٍ وغُوِدرَ بالجولان حَزمُ ونائِلُ (حزم ونائل أسماء قبائل عربية كانت تسكن الجولان.
و في أيار/ عام/636/ ميلادي، اجتمعت القوات العربية على ارض الجولان لتحقق انتصارها الحاسم على جيوش بيزنطة في معركة اليرموك. وبعد الفتح الإسلامي الذي حرر الأرض العربية من سيطرة إمبراطوريتي الفرس والروم ازدهر الجولان، وأصبح مركز تموين دمشق، عاصمة الدولة العربية الأموية. و تزايدت أهميته الاستراتيجية باستمرار كطريق رئيسي إلى بلاد فلسطين ومصر وأقطار المغرب كافة. وبعدما فتح العرب المسلمون بلاد الشام كلها قاموا بتقسيمها إلى خمسة أقسام، دعي كل قسم منها باسم جند. وهي جند الأردن، جند فلسطين جند دمشق، جند حمص، وجند قنسرين. وبهذا التقسيم أصبحت منطقة الجولان إحدى مناطق جند دمشق، و هكذا نرن ان تاريخ الجولان في الإسلام جزء من تاريخ دمشق لا يتجزأ عنه.
وفي /25/ نيسان/ / 1920/، اجتمع الحلفاء في سان ريمو وقسموا الولايات العربية إلى أربعة انتدابات منفصلة: العراق، سورية، لبنان، فلسطين، وخصص مؤتمر سان ريمو الانتداب على سورية ولبنان إلى فرنسا، والانتداب على العراق وفلسطين إلى بريطانيا، و قد وسعت بريطانيا حدود فلسطين لتضم ضفتي نهر الأردن وكذلك مناطق حيوية أخرى، و ذلك تنفيذا لرغبات و أطماع الحركة الصهيونية العالمية آنذاك!
דיר קרוח
דיר קרוח - שרידי כפר עתיק הנמצאים בשמורת גמלא שברמת הגולן. שרידי היישוב נמצאים ליד המצוק המשקיף על נחל גמלא ובסמוך ל"שביל הנשרים".
בין המאות 4 וה-5 שכן במקום כפר נוצרי. בתקופה זו, הייתה רמת הגולן מאוכלסת בעשרות יישובים יהודים ונוצרים.[1] מתקופה זאת נמצאים באתר שרידי מנזר (דיר בערבית), כנסייה בסגנון שהיה נפוץ באזורים הבזלתיים בירדן ובסוריה, ובית בד שבו נמצא אגן לריסוק זיתים עגול עשוי בזלת. בכנסייה נמצאו קשתות שתמכו בתקרה העשויה אבני בזלת. מצדה הצפוני של הכנסייה נמצאה חצר שרוצפה באבן. בחצר זאת נמצאה מעל הפתח כתובת ביוונית "האל של גרגוריוס הושע ורחם אמן". כל מבני הכפר בנויים בזלת. באתר נמצא מבנה נוסף מתקופה זו שנמצאו בו קשתות אבן וצלב חקוק על המשקוף. היישוב מהתקופה הביזנטית ננטש במחצית המאה ה-7 בגלל הכיבוש הערבי.
לאחר פער יישובי של כ-600 שנה נושב במקום מחדש במאה ה-13. יישוב זה שרד עד המאה ה-14. המקום נושב מחדש במאה ה-20 על ידי אוכלוסייה סורית. המקום ננטש מיושביו לאחר מלחמת ששת הימים.
כללי: בשמורת הטבע גמלא תוכלו ליהנות מצד אחד מהטבע ומצד שני מאתרים ארכיאולוגיים. בשמורה זו עוברים שני נחלים: נחל דליות ונחל גמלא שבסופו תוכלו לראות את מפל גמלא הממוקם בשמורת גמלא עצמה. במהלך הסיור בשמורה תוכלו לראות בעלי חיים כגון צבי, יעל, תן, דורבן, חולד, שועל, זאב, קרקל ועוד לצד עופות דורסים שונים . בנוסף תוכלו לראות עצי אלון התבור, אלה אטלנטית עוזרר קוצני, שיזף מצוי, כליל החורש ועוד.
חבל ארץ: רמת הגולן.
מפת סימון שבילים: מפת סימון שבילים מספר 1 – החרמון, הגולן ואצבע הגליל.
נקודות ציון: Lng:35.74819200000002 Lat:32.905434
עונות מומלצות: כל השנה.
מאפייני המסלול: טיול רגלי המיועד למשפחות.
חשוב לדעת: במקום יש מסלול מיוחד לאנשים שיש להם נכויות ולמשפחות עם עגלות.
רמת קושי: קלה.
נגישות לאנשים שיש להם נכויות: במסלול הרגיל לא.
יש שביל שאורכו כשמונה מאות מטרים שבמהלכו תוכלו להתרשם מיופיה של השמורה ולהשקיף על העיר העתיקה, לשרידי הכנסייה ולתצפית הנשרים.
כניסה: בתשלום.
בשעון קיץ השמורה פתוחה באמצע שבוע ובשבת בין השעה שמונה בבוקר לבין השעה חמש אחר הצהריים. ביום שישי ובערבי חג השמורה פתוחה בין השעה שמונה בבוקר לבין השעה ארבע אחר הצהריים.
בשעון חורף השמורה פתוחה באמצע שבוע ובשבת בין השעה שמונה בבוקר לבין השעה ארבע אחר הצהריים. ביום שישי ובערבי חג השמורה פתוחה בין השעה שמונה בבוקר לבין השעה שלוש אחר הצהריים.
טלפון ליצירת קשר: 04-6822282
חניה: החניה של שמורת הטבע גמלא.
איך להגיע: כיצד להגיע: תיסעו בכביש 92 עד שתגיעו לצומת מעלה גמלא, שבו תיפנו לכביש 869. בכביש 869 תיסעו עד שתגיעו לצומת דליות שבו תיפנו שמאלה לכביש 808. תיסעו בכביש 808 כשלושה קילומטרים עד שתראו מולכם את השלט המכוון לשמורת גמלא. תיפנו לכיוון שאליו מורה השלט ותיסעו עד שתגיעו לחניה
מסלול
במקום יש שלושה מסלולי הליכה רגילים ושביל אחד המיועד לאנשים שיש להם נכויות:
–
שביל המפל. שביל המסומן באדום 1500.
מהאתר הארכיאולוגי שבשמורת גמלא ששם תוכלו לראות שרידים של היישוב גמלא ושרידים של הכפר דיר קרוח. אתרים אלו ממוקמים בסמוך לנחל דליות, ולכן הנחל שימש למקור אספקת מים ליישובים אלו ולענף החקלאות שאפיין אותם. אחרי כן תלכו לאורכו של נחל דליות עד שתגיעו לנקודת תצפית המשקיפה על מפל הבזלת\מפל גמלא שבו תוכלו לראות מים רבים בעונת החורף והאביב.קומתו של מפל זה חמישים ואחד מטרים, והוא נשפך לבריכה קטנה. משם תרדו בשביל שבו תראו סלעי סקוריה, סלעי בזלת נקבוביים, ותעברו את מצוקי נחל בזלת שצורתם כשל מרובעים ומצוקי נחל דליות העשויים מקירטון ומחוואר.
במהלך המסלול תוכלו לראות צמחייה מגוונת: במישורים תוכלו לראות ערבה, אלוני תבור, אלות אטלנטיות, לבנים עוזררים שקדים ואגסים. באזורים הסמוכים למקום מים תוכלו לראות עצי דולב ומילה. בנוסף תוכלו לראות בעלי חיים מגוונים כגון: עופות דורסים ועופות אחרים.
תמשיכו ללכת בשביל עד שתגיעו לחניון דליות. אם הגעתם בשני רכבים, תעלו על רכבכם, אך אם באתם ברכב אחד תבקשו מאחד הנהגים שיקפיץ אתכם בחזרה לתחילת המסלול.
אורכו של המסלול כארבעה קילומטרים.
–
שביל הנשרים. שביל המסומן באדום 1501.
תלכו ממגרש החנייה כקילומטר שבמהלכו תוכלו לראות מבני קבורה עתיקים, בצורת שולחן שבו קבורים הנוודים שחיו ברמת הגולן לפני כארבעת אלפים שנה. משם תמשיכו ללכת כארבע מאות מטרים עד שתגיעו לתצפית המשקיפה על אוכלוסיית הנשרים המקננים בצוקים.
מומלץ להגיע לשביל זה או כשעתיים אחרי הזריחה, מכיוון שבאותו זמן הנשרים ממריאים כדי לחפש מזון או בשעות אחר הצהריים, שאותן יש לברר מראש, שבהן הנשרים חוזרים לקן. אם תהיו מעוניינים תוכלו לקבל הדרכה על הנשרים ולצפות בסרטון.
בנוסף תוכלו לראות מהתצפית עופות דורסים נוספים כגון רחם, חיוויאי, עקב עיטי ועיט ניצי . זאת ועוד אם תסתכלו היטב על הצוקים תוכלו לראות גם שפני סלע וחזירי בר.
אורכו של המסלול כשני קילומטרים.
–
שביל לאתר ארכיאולוגי. שביל שאינו מסומן.
ממגרש החניה תלכו כמאתיים מטרים עד שתגיעו לתצפית המשקיפה על היישוב גמלא. משם תרדו מפותל ותלול שבמהלכו תראו לוחות מתכת שעליהן חרוט סיפור גמלא, דגמים של מכוניות מלחמה ששימשו את הצבא הרומי , מכונת ירי של חצים ומכונת ירי של אבנים.
תמשיכו בשביל עד שתגיעו לשרידי היישוב גמלא. גמלא היה יישוב יהודי, שהתקיים מימי החשמונאים ועד למרד הגדול שהתרחש בסוף ימי בית שני, שבו התנהל קרב בין היהודים לבין הרומאים.
הסיור ביישוב גמלא מתחיל בביקור בבית כנסת שהיה קיים לפני חורבן בית המקדש שבחצר שלו תוכלו לראות אמת מים ומקווה. משם תמשיכו לשרידי מקום המגורים של תושבי המקום שבמרכזו עומד מגדל העיר.
אחרי כן תמשיכו לבית הבד שבו תוכלו לראות שני מתקני סחיטה ומקווה נוסף. משם תלכו לאזור התעשייה של היישוב ולרובע המגורים היוקרתי של היישוב.
אורכו של השביל כקילומטר.
–
מצפור הנשרים, ביד הבד ושרידי הכפר דיר קרוח – שביל המסומן בירוק.
חשוב לדעת: מסלול זה נגיש לאנשים שיש להם נכויות ולמשפחות עם עגלות.
תלכו ממגרש החנייה עד שתגיעו לתצפית המשקיפה על אוכלוסיית הנשרים המקננים בצוקים. בנוסף תוכלו לראות מהתצפית עופות דורסים נוספים כגון רחם, חיוויאי, עקב עיטי ועיט ניצי . זאת ועוד אם תסתכלו היטב על הצוקים תוכלו לראות גם שפני סלע וחזירי בר. אם תהיו מעוניינים תוכלו לקבל הדרכה על הנשרים ולצפות בסרטון.
השביל ממשיך לבית בד מהתקופה הביזנטית שבו תוכלו לראות את המפרכה לריסוק זיתים ואת הבסיס למכבש הסחיטה.
משם תמשיכו כמאתיים מטרים עד שתגיעו למצפור המשקיף על העיר העתיקה.
אחרי כן תמשיכו לשרידי הכפר העתיק דיר קרוח מתקופה הביזנטית. במקום תוכלו לראות את שרידיה של כנסייה.
משם המסלול יחזיר אתכם לחניה.
–
עוד בשמורה
במקום יש חנות להשכרות משקפות, מזנון, שולחנות לפיקניק ואתר הנצחה למתיישבי הגולן שבו מוצבת אנדרטה שהוקמה לזכרם של תושבי רמת הגולן שנפלו במלחמות ישראל ובפעולות האיבה .
לאחר שתסיימו את המסלול תחזרו לכביש 869 ותיסעו בו עד שתגיעו ליישוב מעלה גמלא. שם יעמוד לרשותכם מסלול קצר בנחל שפמנון. נחל שפמנון מתחיל ממושב כנף עובר דרך מעלה גמלא ונשפך לכנרת. נחל זה נקרא על שם דג השפמנון הגדל בכנרת ומתרבה בנחל זה.
ביישוב מעלה גמלא, מול הצימרים של משפחת יוגב, תרדו בכביש עד שתגיעו לעיקול גדול שבו צומחים שלושה עצי שקד. משם תרדו מעט עד שתגיעו לאגם קטן, שלא תוכלו להתרחץ בו, שמסביבו תוכלו לראות עצים רבים. משם תרדו במסלול שאינו מסומן שבו תעברו בחורש ים תיכוני ובגבעות שתוכלו לרוץ במורדותיהן עד שתגיעו לערוץ הנחל. תמשיכו ללכת לאורכו של הנחל שיש בוב מים רק בתקופת החורף והאביב. מסביבו תוכלו לראות קנה מצוי וצפרדעים .
במקום יש גם שביל המיועד לג'יפים: מיישוב מעלה גמלא תיסעו בשביל המיועד לג'יפים המסומן בכחול עד שתגיעו לצומת חרבת-כנף. משם תמשיכו בשביל המסומן בשחור ותמשיכו בו עד שתגיעו לכנרת.
جمالا (مدينة) - من موسوعة ويكيبيديا
https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%A7_(%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A9)
اقتحام وسقوط
أثناء الأقتحام الأول للمدينة سحقت القوات الرومانية كل من قاومهم من جنود ومدنيين ، ولكن القوات الرومانية لم تستطع استخدام الكفاءة العددية والعسكرية لديهم فى الشوارع الضيقة والازقة فى جمالا ،ولذلك قُتلوا على يد اليهود الذين كانوا فى أماكن أعلى من الرومان.[1] قال جوزيف : اثناء التدافع ، سعت الصفوف الأمامية للأنسحاب من النار ، قفزوا على اسطح المنازل الضيقة التى اندلعت فيها النيران وانهارت فى نهاية الأمر وقتلت كل من كان عليها أو كان بداخلها.[2] هربت القوات الرومانية فى خلال ايام قليلة ونجحت فى تدمير البرج الدائرى . قبل بداية الفجر تسلل ثلاث جنود من الفيلق الخامس عشر إلى أعلى برج ،البرج الموجود فى الجهة المعاكسة للمخيم الرومانى وقاموا بتدميره بسهولة ، وحدث كل ذلك ولم يظهروا داخل البرج ولم يلاحظ حراس البرج شىء، زحزح الجنود خمس حجارة ضخمة فى صمت وقفزوا بسرعة ومن ثم انهار البرج وصدر صوت مفزع .
جوزيفوس. الحرب اليهودية
.JPG)
يعتبر هذا الجزء خيالى للغاية ، ولكن دانى زيون قال : أنه من الممكن أن يحدث ذلك لان البرج لم يكن له وجود ، حيث انه تم بناءه مدموغا على الصخور والتربة.[3] ووفقا لفلافيا ، فى اليوم التالى 10 نوفمبر.[4] مع تكرار محاولات الاقتحام نجح الرومان فى تحطيم خط دفاع المدينة ، وكانت مجزرة أدت الى مقتل حوالى 4 الالاف شخص وفر الباقين الى قمة التل. وقد سٌمعت صرخات الموت فى انحاء المدينة وكان شى يٌدمى له القلب ، وتدفقت الدماء على المنحدرات ، وبعد أن فقد الكل الآمل فى النجاة ، هرع اليهود نسائهم وأطفالهم إلى الوديان الضيقة ، ثم سقطت جمالا. جوزيف فيليب – الحرب اليهودية
وبقى آمراتان فقط على قيد الحياة ، اللتان تمكنا من إخفاء أنفسهم عن أنظار الجنود.[5] توقفت المدينة عن الحياة ، أنضم بعض جنود جمالا الذين نجحوا فى الهروب من المدينة إلى الفصائل اليهودية المتمركزة فى الصحراء .[6] قال دانى صهيون أن التاكيد الكامل على أنتحار سكان الجمالا يؤخذ عادة ماخد الشىء المفروغ منه من قبل عامة الناس ، وانها بالنسبة لى تعتبر مساله شك ، كما قال دانى كان هناك مكان واحد فقط فارغ على التل ، والذى تستطيع أن تقفز منه إلى الوادى ولكن للوصول إلى الصخور والبقاء عليها كان صعبا للغاية خاصا للآلاف الشيوخ النساء والاطفال ، وكان المكان يتسع للعشرات وليس الالاف أو حتى المئات . على عكس سكان مسعدة الذين كان لديهم الوقت الكافى تماما للأنتحار الجماعى ، لم يكن لدى سكان جمالا اى فرصة فى خضم المعركة اى فرصة لأنتحار مثل هذا . ربما قٌتل جزء من السكان أثناء محاولة الهروب والتدافع ، ولكن لم يتم التاكيد على حدوث الانتحار الجماعى .[3]
التقديرات ( التقييمات )[عدل]
غالبا ما تتم مقارنة قصة الدفاع عن جمالا مع القصة التاريخية الأكثر شهرة (قلعة مسعدة) ، حيث لم يكن لدى المدافعين عن المدينة ليس لديهم أى رغبة فى الأستسلام إلى الرومان ،لذك قاموا بالأنتحار . فى بعض الأحيان يٌطلق على جمالا شمال مسعدة او جولان مسعدة . ويؤكد دانى صهيون على أن قلعة مسعدة كانت قد بٌنيت فى الأساس بغرض تحصين المدينة نفسها ، حيث كانت مكان لإيواء مئات من عائلات الفصائل اليهودية ، كان المكان هادىء بعض الشىء وكأن ليس هناك معركة جارية بالخارج .[3]
كتب مناحيم ستيرن ، أن الدفاع اليائس من جمالا وعدة مٌدن أخرى يهودية ، قد أعطى أعجابا وأنطباعاٌ جيدا لدى مٌعاصرين تلك الأحداث ومن بعدهم.[7]
بحث وتحديد[عدل]
كان موقع المدينة غير معلوم حتى عام 1968 م.[3] وقد تم أكتشاف موقع للمدينة من قبل مجموعة من الباحثين عام 1845 م.[8] ولكن فيما بعد أٌكتشف أنه موقع خاطىء . وأعتمدت الفروض على وصف موقع جمالا فى الكتاب الرابع من كتب (الحرب اليهودية ) جوزيف فلافيا.[8]
تفاقم الأرتباك بسبب حقيقة أنه حتى عام 1909 م لم يتم تحديد الأصل والموقع التاريخى للمكان بشكل صحيح . ووفقا للوثيقة الموجودة من عام 1845م حتى نهاية عام 1870م ، جمالا كانت تقع بالقرب من قلعة الحصن.[8] المكان الذى تقع فيه حاليا المدينة القديمة يبوس (القدس ) على الشاطئ الشرقى للبحيرة . ووفقا لوثيقة أخرى كانت جمالا فى منطقة أخرى وهى بيت الكرك على الشاطئ الجنوبى.[3][9] بعد وقوع مرتفعات الجولان تحت سيطرة القوات الإسرائيلية فى عام 1967م كنتيجة لما حدث فى حرب الأيام الستة ، بعد ذلك أٌرسلت إلى تلك المنطقة عدة بعثات اثرية ، واحدة من تلك البعثات كانت قيادة إسحاق غال.[10][11] وبقايا المدينة كانت متوافقة لوصف نصوص فلافيا ، على الخرائط القديمة تٌسمى قمة الرأس أو دار السلام.[12] [13]
البحوث الأثرية[عدل]
خلال الأعوام 1970-1980م جرت حفريات آثرية بشكل مكثف فى جمالا ، وقد أٌجريت الدراسة الأولى عام 1970م ، وأكدت الآفتراضات الأولية حول أكتشاف جمالا وجودها الفعلى و بدأت الحفريات فعليا فى عام 1976م.[14] كانت أشهر الآبحاث عن جمالا تمت بواسطة عالم الحفريات الآسرائيلى شمارج جوتمان ، الذى شارك فى عملية الحفريات لمدة 14 عام (1976-1989م) .[3][15] بعد وفاة جوتمان ، تم أستكمال عمله خلال أعوام 1997-2000 على يد كل من دانى صهيون وتشافى يبور .[16][17] وقد واجهوا عدة صعوبات تتمثل فى عدم أستخدام اى مكينات أثناء عمليات الحفريات والأكتشاف ، ولكن كل شىء كان يتم يدوياٌ . فى خلال الفترة الثانية ظهرت عدة أشياء أخرى إلى جانب البحوث الآثرية ، وكانت تتمثل فى : إنشاء المواقع السياحية ،رصف الطرق ، إعادة إعمار المدينة مرة اخرى ، الخ.[18] فى مساحة 45 فدان والتى كانت كفيلة لآقامة المدينة بحث العلماء فى مناطق صغيرة أو منطقتين فقط غرب وشرق المستوطنات.[19] حوالى 5 % من إجمالى المساحة .[3][20] أحد الألغاز التى لم تٌحل من قبل الباحثين هى عدم وجود عظام بشرية كاملة فى اطلال المدينة المتبقية ، على الرغم من حقيقة الموت الجماعى لسكان المدينة والفيلق الرومانى أيضا لا شك فيهما . يعتقد دانى صهيون أن الرومان كانوا قد سمحوا لبعض اليهود بالعودة المؤقتة إلى جمالا من أجل دفن زملائهم الجنود أو أحراقهم كما جرت العادة فى ذلك الوقت من الزمان . لم يتم العثور على أى مقابر للجنود ،ولكن عثر على نظائرها فى الأماكن الأخرى خاصاٌ فى يوتابى ، تجعلنا نفكر فى افتراض دانى.[3]
الأكتشافات الآثرية[عدل]
أتاحت الأكتشافات الآثرية فى جمالا الفرصة للمؤرخين من أجل دراسة حياة اليهود فى أواخر فترة الهيكل الثانى .[21] أثبتت الدراسات أنه على الرغم من النشاط التنموى فى الجولان الذى بدأ فى عهد السكندر يان . بدأ اليهود فى الأستيطان هنا منذ وقت بعيد قبل الآن ، على الأقل فى القرن الثانى قبل الميلاد . كما يظهر ذلك من خلال العدد الكبير من القطع النقدية منذ عهد هيركانوس . بالأضافة للقطع النقدية ، وٌجد فى جمالا كميات كبيرة من الأسلحة تعود لفترة الهيكل الثانى ، وأيضا وجدت أشياء عدة على سبيل المثال المصابيح الزجاجية وشمعدان مينوراه والعديد من الأدوات المنزلية والمجوهرات .[22][23] الأكتشافات الآثرية الضخمة لمدينة جمالا تم إيضاعها فى متحف لآثار الجولان بمدينة كتسرين.[24]
الأسلحة[عدل]
أحد أهم أسباب نجاح العلماء والباحثين هو أكتشاف كميات ضخمة من الأسلحة القديمة.[3] أن أعداد الكرات الحجرية والسهام التى وجدها الباحثين قد سجلت رقم قياسى فى أنحاء الإمبراطورية الرومانية حيث لم تسجل أرقام مثل أرقام مدينة جمالا فى أى أرض رومانية اخرى ، وتم حصر الأسلحة على النحو التالى : 2000 نوى بازلت ،1600 نصل معدنى ، وأجزاء من الخوذات ، الدروع والعديد من الأسلحة الأخرى والمؤن العسكرية.[3][25][26]
العملات المعدنية[عدل]
تم العثور على 6314 عملة معدنية من العملات القديمة فى جمالا بما فى ذلك العملات الخاصة ، كان معظم العملات 6164 تم العثور عليهم خلال الـ 14 عام من الحفريات على يد جوتمان 1976-1989م ، و 24 خلال أعمال الحفظ والترميم فى الفترة من 1990-1991م ، و126 خلال 4 مواسم من الحفريات التى جرت على يد كل من تشافى يبور ودانى صهيون 1997 – 2000م ، 153 قطعة نقدية من جمالا فى وقت لاحق وجدت أثناء البحث والجمع فى كيبوتس ساسا.[21] ومن بين القطع النقدية التى عٌثر عليها.[21] تظهر تلك الأحصائية .
النسبة المئوية الكمية الفترة 62.5% 3964 الحشمونيين 14.7% 928 المدن الفينيقية 9.7% 610 السلوقيين 4.8% 304 هيرودا 6.6% 419 غيرمعلومة 1.4% 89 أخرى
ومن بين القطع النقدية المٌكتشفة : 9 قطعات نقدية منذ وقت الثورة ومن بين هولاء تم العثور على 7 فى جمالا ،واحدة فى الأسكندرونة ، وواحدة أخرى زٌعم أنها سٌرقت من جمالا نفسها على يد أحد الجامعين للعملات.[21] العملة المعندية الخاصة بجمالا تم إيجادها فى الأسكندرونة والتى توضح وتظهر أتصال المقاومين مع الجليل . المؤرخون ولاسيما دانى صهيون ، يعقوب ميشور وديفيد أدلين قد ناقشوا حقيقة سك النقود المعندية خارج القدس.[21] كما قال: يوجين النبرغ ، هذه الحقيقة تفتح أفاق واسعة للمؤرخين من أجل دراسة التاريخ الأجتماعى والأقتصادى للأنتفاضة ، وأيضا دراسة حزب المتعصبون (طائفة يهودية) بأعتبارها تشكيل سياسى مستقل وذاتى . يشير الباحثون إلى أن النقوش الموجودة على العملات المعدنية تم صنعها على يد حرفيين غير مؤهلين لكتابة حروف التوليف والنصوص الآرامية : على جانب واحد نٌقش ( الحرية ) ، والجانب الآخر (القدس الشريف ).[21][23] وفـى كتابات شمارج جوتمان يقول : لم أكن أفهم ، لماذا تحرك المدافعين تجاه القلعة ، حتى عثرنا أثناء البحث على عملة معدنية تم سكها فى المدينة المٌحاصرة والتى كان مكتوب عليها (خلاص القدس الشريف ) . وأعتقد المٌدافعين المدينة أن بإيقاف العدو فى الجولان سوف تٌتاح الفرصة لهم لأنقاذ المدينة . غادر الرومان إلى القدس وبعد ثلاث سنوات من الحصار الدائم للمدينة سقطت.[27][28][29] ويعتقد دانى صهيون أن العملات المعدنية كان لها وظيفة ايديولوجية مهمة وخاصة وهى الترويج لفكرة النضال من أجل الحرية.[23]
المعبد القديم[عدل]
أكتشف علماء الآثار فى الجزء الشرقى للمدينة أنقاض معبد يهودى قديم (كنيس) ،والذى كان يٌحازى الجدار الخارجى للقلعة ، وكان على شكل مستطيل طوله 25.5 م وعرضه 17م ، يوجد 4 صفوف من المقاعد الحجرية بطول المعبد ، وأعمدة فى وسط القاعة دعمت سقف المكان ،وتلك هى السمة المٌميزة لشكل المعابد اليهودية فى الجليل.[30] الفناء واسع الخطوات يتجه إلى مدينة كميكف.[31] على الرغم من أن معظم المعابد بٌنيت أبوابها باتجاه القدس الشريف . فى جمالا يٌفتح باب المعبد باتجاه الجنوب الشرقى ، وربما ذلك بسبب صعوبة التضاريس وجغرافيا المكان .[32] وفى الوقت ذاته ، المعبد كان موجود قبل تدمير الهيكل الثانى عام 70م ، ويعتبر ذلك الوقت توضيح هام للمؤرخين لاقرب فترة تم فيها بناء معابد خاصة باليهود.[33] كان يٌعتقد فى الوقت السابق أنها بٌنيت فى القرن الأول قبل الميلاد.[34] ويعتبر هذا أقدم معبد يهودى فى إسرائيل.[21] ويعتقد ستيفن فاين أن المعبد قد بٌنى بعد سنة 40 قبل الميلاد.[35] فى عام 2012 تحدى اورى تسفى ماعوز تلك التواريخ والأحداث، ويقول أن المعبد بٌنى حوالى 50 عام بعد بناء مكيف ، وفى رأيه أنه قد تم تحويل المكان إلى معبد فى عام 67م وقبل ذلك كان خزن للمياه.[36] وكجزء من إعادة إعمار مدينة جمالا قام العلماء بإنشاء نموذج ثلاثى الأبعاد لمعبد جمالا .[37][38]
جمالا فى القرن 21[عدل]
عام 2003، تأسست على أراضى المدينة القديمة محمية طبيعية كبيرة تحمل نفس الأسم ومفتوحة لجميع السياح .وتقع محطة خاصة لمراقبة النسور على أعلى شلال فى إسرائيل ، على أنقاض مستوطنة بيزنطية والعديد من الدولمين من العصر الحجرى الحديث .[39] فى الوقت الحالى وعلى أراضى جمالا معبد يهودى آخر يقوم بزيارته اليهود عند قضاء بار متسفا.[40][41] فى مايو 2010،عانت المدينة القديمة جراء حرائق الغابات الضخمة ، وحرائق أخرى نتيجة إلقاء قذائف خلال مناورات عسكرية.[40] يرددون فى إسرائيل عبارة ما تقول (جمالا الأخرى لن تسقط ).وهذا يعنى ، أن السيطرة على مرتفعات الجولان هو شىء مهم للغاية وله أهمية أستراتيجية خاصة لأمن إسرائيل القومى. وظهرت تلك الجملة خاصاُ فى انتخابات 2009، عندما قالها زعيم حزب الليكود بنيامين نتانياهو، بحجة أنه من المستحيل إعطاء الجولان إلى سوريا.[42][43]
جمالا فى الأدب[عدل]
ظهرت المدينة كموطن ليشوعا فى رواية ( المعلم ومارغريتا) للأديب ميخائيل بولغاكوف.[44] عندما سأل القاضى السجين ، ماهو موطنك ؟ أجاب المحكوم عليه جمالا ورأسه تشير إلى هناك ، فى مكان بعيد ما فى الشمال ، وهناك مدينة جمالا.
