تصوير سهيل مخول
*********************
من هنا تصوير السيدان
زياد مخول و أكرم قسيس
مقطع الفيديو اعداد أكرم قسيس
*************
*****************
ترشيحا (بلدة)
بلدة عربية تقع على مسافة 27كم إلى الشمال الشرقي من مدينة عكا*. تربطها طرق معبدة بكل من عكا ونهاريا* ومعليا والرامة وحرفيش وسعسع* والجش وسحماتا* والكابري*.
أقميت ترشيحا في الجزء الشرقي من جبل الشيخ على أبو سعد أحد جبال الجليل*الغربي. وترتفع أكثر من 500م عن سطح البحر. ويتخذ مخططها شكلاً مستطيلاً امتدت البلدة وفقاً له في الجهتين الشرقية والغربية بحيث بلغت مساحتها في عام 1945 نحو 279 دونماً. وقد بنيت معظم مبانيها بالحجر. وكانت تشتمل على عدد من المرافق والخدمات العامة كالمحلات التجارية والمساجد والمدارس والعيادات الصحية. وهي من أهم قرى قضاء عكا في عهد الانتداب البريطاني، اذ ضمت آنذاك مسجدين ومدرستين ابتدائيتين للبنين والبنات. وكانت تقام فيها سوق أسبوعية يؤمها سكان القرى المجاورة. وكان فيها مجلس محلي يشرف على إدارتها وتنظيم شؤونها، وقد بلغت وارداته في عام 1944 نحو 1.376 جنيهاً فلسطينياً، ونفقاته نحو 2.076 جنيه فلسطيني. وخلال حرب 1948* دمر اليهود معظم ترشيحا بقنابل طائراتهم ومدافعهم فهاجر عدد كبير من سكانها العرب وبقي القليلون صامدين بالرغم من الاحتلال اليهودي لها. وقد أنشأ اليهود مستعمرة “معوناه” ملاصقة لبلدة ترشيحا العربية وفي طرفها الشمالي. ويطلق حالياً على الاثنتين اسم “معوناه ترشيحا”.
تبلغ مساحة أراضي ترشيحا والكابري معاً 47.428 دونماً منها 90 دونماً تسربت لليهود. وتزرع الحبوب في المنخفضات وبطون الأودية، والأشجار المثمرة على المرتفعات. وتشغل أشجار الزيتون أكبر مساحة بين الأشجار المثمرة، إذ غرس منها أثناء فترة الانتداب ما مساحته 4.047 دونماً. بذلك تكون ترشيحا ثالثة قرى قضاء عكا غرساً للزيتون. وتعتمد الزراعة* على مياه الأمطار. ويستغل اليهود المقيمون في معوناه الملاصقة لترشيحا جزءاً من أراضي ترشيحا في الزراعة المختلطة وتنمو الشجيرات والأعشاب الطبيعية فوق قمم الجبال ومنحدراتها التي لا تصلح للزراعة.
كان في ترشيحا عام 1922 نحو 1.880 نسمة، وازداد عددهم في عام 1931 إلى 2.522 نسمة كانوا يقيمون في 584 بيتاً. وفي عام 1945 قدر عددهم بنحو 3.830 نسمة. ولكن عددهم انكمش إلى 639 نسمة في عام 1949 نتيجة لهجرة غالبية السكان اثر حرب 1948. وفي عام 1961 بلغ عدد السكان العرب 1.150 نسمة في ترشيحا، ووصل عددهم مع السكان اليهود في معوناه ترشيحا في نهاية عام 1973 إلى نحو 5.450 نسمة.
تقوم قرية ترشيحا على موقع أثري يضم مدافن مقطوعة في الصخر وصهاريج للمياه، وبالقرب منها عدة خرائب منها: خربة روسيات وخربة جدين وخربة جعتون وخربة عليا وخربة شغبا، وفي سنة 1931 أجرت دائرة الآثار الفلسطينية تنقيبات أثرية في القبور المقطوعة في الصخر، وتعود إلى القرن الرابع الميلادي. وقد عثر فيها على خواتم وأقراط وأختام مسطحة وتمائم (رَ: الخرب والأماكن الأثرية).
المراجع :
– مصطفى مراد الدباغ: بلادنا فلسطين، ج7، ق2، بيروت 1974.
– خوري وطوطح: جغرافية فلسطين، القدس 1923.
– عيسى السفري: فلسطين العربية بين الانتداب والصهيونية، يافا 1930.
*******************
סיבוב במתקן המים הבריטי הנטוש במעונה / הר הבטון
אני כבר לא זוכר איך עליתי על זה שיש מתקן מים ענק מבטון ונטוש ליד היישוב מעונה, אבל לקח לי כמה שנים עד שצצה היוזמה והצלחתי להגיע באמת לאתר עצמו. כמעט ואין חומר באינטרנט (התמונה עכשיו בויקיפדיה היא שלי), ואולי גם מפני שאין לאתר שם – אז בכלל קשה למצוא עליו פרטים. אבל בסוף נתקלתי באדריכלית הנוף נאוה כהן שמשרדה ממוקם במעונה, וכך ניצלתי את הקשרים וקבלתי הכוונה ישירה לאתר הנשכח והמדהים הזה המשלב מפעל טכנולוגי והנדסי עם שמורת טבע שקטה ויפה.
.
באתר תיירותי לגליל, עליו עליתי רק לאחר מעשה, מצאתי ניסוח מדליק למקום: "ברחתם מהבטון של העיר? קבלו אותה בהפוכה: הר בטון באמצע הטבע". ועד שלא רואים את זה, לא מבינים מה זה 5,000 מ"ר של בטון באמצע הטבע. את המכונית מחנים בתחילת שכונת ההרחבה של מעונה (אל תחפשו שילוט – כי אין), סוגרים את הרכב והולכים לשביל החודר אל הטבע. אחרי כ-200 מטרים מגיעים למתקן המוקף בשרידי גדר תיל ובקלות ניתן להיכנס לאתר השומם. מקום נקי ונהדר לבצע בו תחת העץ מנוחה מהמסע המפרך מהמרכז, פיקניק, או משגל רומנטי.
המתקן הוקם באתר הקרוי היום הר אגר, על ידי הבריטים בשלהי המרד הערבי, בעת ששלטונות המנדאט אולצו לפזר כוחות בכל חור ופינה במדינה ובעיקר במרכזי אוכלוסיה ערבית. במשטרת תרשיחא הוצב כח גדול אשר כלל כח פרשים, דבר שדרש הספקת כמויות מים גדולות מבלי להסתמך על מקורות המים המקובלים באזור.
לצורך זה, הזמינו הבריטים מהמחלקה לעבודות ציבוריות להקים להם מערכת מים במרחק קצרמבניין המשטרה, שהיא עצמה מצודת טיגארט המשרתת עד היום את המשטרה.
הפתרון, שככל הידוע ייחודי לארץ, הוקם בצורת משטח בטון אשר כל צלע שלו הינה באורך של 70 מ', והמשטח עצמו מורכב מ-7 מדרגות בטון (שהארוכה שבהן אורכה 100 מ') ושלוש תעלות – המנקזים מי גשמים למאגר מים המצוי בנקודה הנמוכה במתקן. מידות המאגר הינן 15 X 15 מ' ועומקה כ-5 מ' (סך הכל יכולת האגירה היא 1,250 קוב מים).
בריכת האגירה חוברה לצינור תת-קרקעי המוביל לאורך 950 מטרים את המים, הישר אל מאגר בפנים בניין המשטרה השוכן למרגלות הגבעה.
מהאוויר נראה האתר כמשבצת בטון, שכאשר ערב נסיעתי לצפון הראיתי את התצ"א בגוגל לד"ר משה, הוא מייד אמר שזהו מנחת מסוקים. אך לאחר שהוא מצא כי אין כל גישה לריבוע הלבן הנראה בתצ"א ומוקף בצמחיה טבעית, הוא הבין שמדובר במתקן הבריטי. מה שנראה בתצ"א כמישור לבן, נראה באתר עצמו כמערכת של שיפועים היורדים לכיוון צפון, ומלווים את המדרון הטבעי של הר אגר.
.
עמרם וייסמרק – בן קיבוץ געתון השכן לאתר, כתב על מפעל המים הבריטי מאמר קצר השופך אור באופן משמעותי על הפרויקט, וזאת הודות לנבירתו של וייסמרק בארכיונים ובפרוטוקולים שליוו את ביצוע הפרויקט: התכנון לאתר החל כבר בראשית שנת 1940, כשהפתרון הראשון שהוצע למים היה באמצעות שאיבה, אך הפתרון של תפישת מי הגשמים באמצעות משטח איסוף גבר על שאר ההצעות. תוך זמן קצר נערך ניסוי הנדסי באתר על חלקה קטנה, בכדי לבדוק את רמת הפתרון ועם הצלחתו החלה העבודה לביצוע הפרויקט כולו. באותה העת, בהעדר מיכון מתקדם, נעשתה העבודה בידיים על ידי פועלים מהסביבה, תחת פיקוחו של מהנדס של המחלקה לעבודות ציבוריות שהיה יהודי והתגורר במהלך העבודה בכפר מעיליא הסמוך (שאגב, יש סרטון חדש ויפה על הכפר ב-YouTube שהוכן על ידי ג'ואד אבו חנא – צעירה תושבת הכפר).
בחורף 1941 כבר פעלה המערכת, ובמקביל החלו הבריטים לאתר ייעודים לעודפי המים הרבים שנצברו ממפעל המים הייחודי. תחנת המשטרה צרכה 1,825 קוב מים לשנה, כך שכל המים שנאגרו מעבר לצריכת התחנה, סופקו לתושבי הסביבה. בשנת 1954 חובר הכפר למפעל עין-זיו השואב את מימיו מנחל כזיב, ובכך בא על סיומו השימוש במתקן המים הבריטי. וייסמרק מסיים את מאמרו בערכים הקיימים במקום והוא חותם כי "המבקרים באתר יכולים לקבל ממנו השראה רבה, להפליג בדמיונם מעבר לגבולות הפרויקט, אפילו להבין טוב יותר את ההשפעה הבריטית על נופה של הארץ כמו גם על גורלה ההיסטורי".
.
